Sâm bố chính loài sâm hoang dã, dược liệu bản địa của Việt Nam

Sâm bố chính là loại cây thân thảo, cao khoảng 50 cm đến 1 mét. Thân cây rất mỏng manh nên đôi khi mọc đựa vào một cây to. Tuy là cây thân thảo nhưng thân to và có hình dáng giống như củ sâm trắng hoặc vàng nhạt, có một số đặc điểm nhận dạng như:

Lá chính của cây sâm có hình bầu dục, đầu lá hình trái tim hoặc hình mũi tên nhưng đầu lá không nhọn.Càng về gần ngọn, lá càng nhỏ. Trên mặt lá có các lông đơn.

Hoa chính của cây sâm lớn, đường kính tối đa 8 cm, có màu hồng hoặc đỏ, vàng nhạt, mọc đơn độc từ kẽ lá. Cuống dài khoảng 5-8cm, đầu cứng, có lông phồng.Đài hoa dài 12-14mm, có lông cứng và một số răng nhỏ. Đài hoa tách và rụng, để lộ một bông hoa dài 5-6 cm và rộng 3-4 cm ở đỉnh.Các nhị dính vào nhau, bao phủ phía dưới của hạt phấn.

Quả của cây sâm có hình trứng, dài gấp 3 lần đài hoa, bên ngoài có lông. Quả khi trưởng thành sẽ tự chẻ thành 5 múi, có lông ở mặt trong.Quả hình quả trám, màu nâu, bên ngoài xù xì, xếp khít nhau.
Củ to mập có hình dáng giống củ nhân sâm.

Nhân sâm mọc hoang ở nhiều nơi trên đất nước Việt Nam. Tuy nhiên, một lượng lớn nhân sâm chủ yếu được khai thác ở các vùng núi của tỉnh Nghệ An. Một số lượng lớn loài này cũng có thể gặp ở một số nơi khác ở vùng Tây Bắc.

Chống thiếu máu

Sâm bố chính, hà thủ ô, hạt sen, mỗi vị 100g; cam thảo 40g; thảo quả 12g; đại hồi 8g. Tán nhỏ làm viên, ngày uống 20g, chia 2 lần.

Chống mất ngủ

Sâm bố chính 20g; hạt sen, củ mài, hà thủ ô, rau má, quả dâu chính, long nhãn, mỗi vị 12g; táo nhân, bá tử nhân, mỗi vị 8g. Sắc uống mỗi ngày một thang.

Điều trị đái đường

Sâm bố chính, ý dĩ, tỳ giải, huyền sâm, trúc diệp, liên nhục, củ mài, rễ cỏ trah, cam thảo nam, mã đề, mỗi vị 12g; hoạt thạch 6g. Sắc uống ngày một thang.

Ngăn ngừa ra mồ hôi nhiều

Sâm bố chính 20g, hoàng kỳ 80g (tẩm nước phòng phong sao), đương quy 20g (tẩm mật rượu sao), phục linh 12g (tẩm sữa), chích thảo 8g, lộc nhung 8g (đều nung nghiền nhỏ). Sắc uống trong ngày.

Giúp đại tiện dễ dàng

Sâm bố chính 20g, bạch truật 40g (tẩm sữa sao), trầm hương 4g. Sắc riêng sâm bố chính và bạch truật rồi mài trầm hương vào, uống trong ngày.

Điều trị các bệnh đi ngoài cho trẻ em

Sâm bố chính sao chín 25%, hoài sơn sao chín 30%, ý dĩ sao chính 20%, hạt sen sao chín 15%, bạch chỉ sao chín 10%. Các vị đem tán nhỏ rây bột mịn, cho uống sống với nước đường hoặc trộn với đường đun chảy. Trẻ em 2 tuổi trở lên, ngày 4 – 10g.

Điều trị rối loạn kinh nguyệt

Sâm bố chính 16g; cỏ nhọ nồi sao vàng, thục địa, mỗi vị 20g; ngải cứu sao, ích mẫu, mỗi vị 16g; củ gai (cây gai làm bánh) 12g, củ gấu (tứ chế) 10g. Sắc uống trong ngày

Tăng sức đề kháng

Sâm bố chính 12g, liên nhục 20g; táo nhân, tua sen, sa sâm, mỗi vị 12g; lá vông, hương phụ, mỗi vị 10g; kỷ tử 8g. Sắc uống ngày 1 thang.

Giúp phục hồi sau áp xe phổi

Sâm bố chính, hoài sơn, mỗi vị 16g; sinh địa, ý dĩ, bách hợp, kim ngân hoa, mỗi vị 12g. Sắc uống mỗi ngày một thang.

Điều trị trầm cảm

Sâm bố chính 16g; hoài sơn, hà thủ ô, long nhãn, bá tử nhân, mỗi vị 12g; toan táo nhân, liên tu, bán hạ chế, xương bồ, cam thảo dây, mỗi vị 8g; nhục quế 4g. Sắc uống ngày một thang.

Điều trị động kinh

Sâm bố chính 20g; ý dĩ 40g; nam tam tinh sao, trần bì, toàn yết, mỗi vị 20g; quế 4g. Tán thành bột mịn, ngày dùng 40g. Sau đó lấy chu sa 1g cho vào tim lợn, hấp cách thuỷ, cho người bệnh ăn, mỗi ngày 3 lần, trong 3 tuần liền.

Điều trị thận suy yếu, kém dương sự

Sâm bố chính 1000g, đậu đen 1500g; hoài sơn, liên nhục, cẩu tích, sừng nai, tục đoạn, ba kích, liên tu, mỗi vị 1000g; hoàng tinh 500g, hạt tơ hồng 200g. Ba kích tẩm muối sao vàng, đậu đen sao tồn tính, sừng nai đắp đất sét nung tồn tính, các vị khác tán nhỏ hợp lại thành viên. Mỗi lần uống 8 – 12g, ngày 2 lần.

Giảm triệu chứng mất ngủ, mệt mỏi thiếu máu xanh xao

Sâm bố chính 120g, hoàng tinh chế 80g; tầm gửi cây dâu, quả dâu, thỏ ty tử sao, hà thủ ô đỏ (chế), đỗ trọng mỗi vị 40g; huyết giác, ba kích, cao hổ cốt, mỗi vị 20g. Các vị sơ chế, ngâm 2 lít rượu trong hai ngày đêm rồi đem chưng cách thuỷ, hạ thổ một tuần. Mỗi lần uống 15 – 40ml, ngày 2 lần theo bữa ăn. Kiêng ăn đồ tanh sống, kích thích./.

Nguồn: baodantoc.vn